Eind 2016 moest ik afscheid van mijn moeder nemen en daarmee ook van een deel van mijzelf. Het zette me aan het denken. Wat is afscheid en waarom hebben we er zo’n moeite mee als je niet de kans krijgt afscheid te nemen? Waarom doet het zoveel pijn?
Afscheid nemen doen we een leven lang. Je zou denken dat we er daardoor steeds beter in zouden worden. Niets is minder waar. Afscheid nemen zorgt voor een golf van emoties en daarmee omgaan blijft lastig.
Het begint al bij onze geboorte waarbij we plotseling onze veilige vertrouwde omgeving uitgedreven worden en het onbekende tegemoet gaan. Een beangstigend idee. We waren liever op die warme, donkere plek gebleven, gedragen door het water, luisterend naar het geruststellende geluid van de hartslag van onze moeder.
Gelukkig wordt er in deze nieuwe wereld voor ons gezorgd en maken de sussende geluidjes en de liefdevolle manier waarop we vastgehouden worden, veel goed. We gaan ons hechten aan onze ouders en leren erop vertrouwen dat op een gevoel van angst, uiteindelijk een gevoel van troost zal volgen.
Terwijl we opgroeien volgen er nog talloze afscheidsmomenten. Bij het afsluiten van een schoolperiode, een verhuizing, een verbroken vriendschap, maar ook een ontslag, het verlies van lichaamsfuncties door ziekte of ongeluk en het verouderingsproces. Hoe wij en de mensen die erbij betrokken zijn reageren tijdens zo’n afscheid, bepaalt hoe we tegen de volgende situatie aankijken.
Waar het gaat om het ultieme afscheid, een dierbare die sterft, zijn de emoties begrijpelijkerwijs het heftigst. Helemaal als het overlijden onverwachts is en we het gevoel hebben dat ons de mogelijkheid is ontnomen om nog een laatste gesprek te hebben, een kans om nog een laatste keer te zeggen hoeveel we van iemand houden.
In de periode van rouw die daarop volgt kun je volgens psychiater Elisabeth Kübler-Ross, vijf stadia onderscheiden, die ik eerder beschreef in mijn blogbericht Ik mis je zo.
Voor rouwen en voor afscheid nemen geldt een belangrijke regel: Er zijn geen regels, iedereen doet het op zijn eigen manier. Maar als je openstaat voor advies zou ik je het volgende willen meegeven:
- Gun jezelf de tijd. Je heb een leven lang van deze persoon gehouden, dat houdt niet zomaar ineens op.
- Praat erover. Mensen durven vaak niet te vragen hoe het gaat, bang als ze zijn om je verdriet op te rakelen. Laat ze weten dat je het fijn vindt je gevoelens te delen of om herinneringen op te halen.
- Vraag hulp bij ingewikkelde zaken die je moet afhandelen. Je concentratievermogen is tijdelijk wat minder omdat er veel energie gaat naar het verwerken van je verlies.
- De mens heeft de neiging negatieve gevoelens zoals verdriet en angst te onderdrukken, maar die horen net zo goed bij het leven als vreugde en geborgenheid. Laat de gevoelens toe en huil, schreeuw, stamp, indien nodig, om ze beetje bij beetje weer los te kunnen laten.
- Afleiding helpt. Ga fysieke dingen doen: hardlopen, tuinieren, fietsen, dansen. Beweging zorgt voor een verbetering van het endorfinesysteem, dat verantwoordelijk is voor het afgeven van het zogenaamde gelukshormoon.
Mocht het zo zijn dat je vastloopt en je even niet meer weet hoe je verder moet, dan help ik je graag weer op weg. Bel me dan voor een afspraak en na een kennismakingsgesprek kunnen we zien of we er samen voor kunnen zorgen dat je de toekomst weer met vertrouwen tegemoet ziet.
Sylvia Frauenfelder, psychosociaal counselor te Den Haag
English 
Dutch